Trẻ em đứng trước nhiều rủi ro, nguy cơ xâm hại trên môi trường mạng

Mỗi ngày có hơn 720.000 hình ảnh xâm hại trẻ em được đưa lên mạng

Thảo luận tại phiên họp, đại biểu quốc hội Hoàng Thị Hoa (Bắc Giang) cho biết: Mặc dù sự xuất hiện Internet ở Việt Nam chậm hơn so với khởi đầu của thế giới và chậm hơn so với một số nước trong khu vực, nhưng Việt Nam đã nhanh chóng trở thành quốc gia có tỷ lệ tăng trưởng Internet cao nhất trong khu vực. Hiện nay, Việt Nam có 68 triệu người dùng mạng xã hội, trong đó số tài khoản Facebook là 63 triệu, hơn 1/3 số người sử dụng Internet ở Việt Nam trong độ tuổi từ 15 đến 24.

Mỗi ngày có hơn 720.000 hình ảnh xâm hại trẻ em được đưa lên mạng, với hầu hết là các hình ảnh bạo lực, xâm hại tình dục. Kết quả khảo sát cho thấy cứ 4 trẻ được khảo sát thì có 1 trẻ chia sẻ từng có trải nghiệm đau buồn khi sử dụng mạng xã hội, 1/3 số trẻ cho biết từng là nạn nhân bị bắt nạt trên mạng và số trẻ em gái bị bắt nạt thì cao gấp 3 lần số trẻ em nam.

Đại biểu Hoàng Thị Hoa (Bắc Giang) thảo luận tại phiên họp.

Không thể phủ nhận vai trò của công nghệ đối với đời sống của trẻ em trong việc cung cấp kiến thức, phương thức làm việc, giải trí, tăng cường tương tác xã hội. Với sự phát triển của Internet, mạng xã hội, trẻ em đã trở thành công dân số từ rất sớm và với công nghệ mạng đã tạo ra những thay đổi lớn trong cách thức các em kết bạn, giao tiếp với xã hội. Các em có nhiều mối quan hệ trên mạng và không thể phủ nhận vai trò của Internet, mạng xã hội đối với trẻ em, nó mang đến nhiều cơ hội học tập, mở mang kiến thức, giải trí, nhất là với những trẻ em ở vùng sâu, vùng xa.

Tuy nhiên, nhiều kết quả nghiên cứu trên thế giới và trong nước cũng cho thấy cũng có không ít tác dụng tiêu cực, những tác động xấu từ mạng xã hội; mặt trái của môi trường mạng đang đặt ra nhiều nguy cơ rủi ro đối với trẻ. Tại cuộc hội thảo phòng, chống xâm hại trẻ em trên môi trường mạng nằm trong khung khổ cuộc giám sát của Quốc hội, Cục Trẻ em của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng đã thừa nhận có rất nhiều trẻ em bị xâm hại và trẻ em đứng trước nhiều rủi ro, nguy cơ cơ xâm hại trong môi trường mạng.

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) thông tin thêm: Qua nghiên cứu các vụ án thấy rằng, với công nghệ mạng, chưa bao giờ việc tiếp cận với trẻ em và xâm hại trẻ em lại dễ dàng như hiện nay. Thủ đoạn mà các đối tượng thường dùng là lập các phòng chat ảo, thiết lập hoặc tham gia các trang web, các diễn đàn trên mạng để tìm kiếm trẻ em và từ đó thả tin nhắn, lời thoại làm quen. Chúng luôn lấy tên tuổi, hình ảnh giả và tạo ấn tượng ban đầu với các em là người có học thức, có cuộc sống khá giả, hiểu tâm lý, sở thích trẻ em và luôn sẵn sàng chia sẻ.

Sau một thời gian trò chuyện thì bọn chúng chuyển chủ đề từ học hành, sở thích sang chủ đề về giới, về tình dục và lôi kéo trẻ cùng xem phim, xem các hình ảnh khiêu dâm trên mạng. Bước tiếp theo là dụ dỗ trẻ phơi bày các bộ phận cơ thể, tạo dáng biểu diễn tình dục trước máy quay giống như là trong phim. Khi đã có được những hình ảnh, đoạn phim của trẻ thì các đối tượng ép trẻ phải quan hệ tình dục, nếu không sẽ phát tán hình ảnh lên mạng.

Nguy hiểm hơn, có những đối tượng còn giả là người cùng giới với trẻ, chúng lấy hình ảnh đại diện là bé gái 14 tuổi, 15 tuổi, rồi nhắn tin kết bạn làm quen, trò chuyện về sự phát triển của các bộ phận trên cơ thể, sau đó là gạ gẫm, chụp cho nhau xem và nghĩ là bạn cùng giới cho nên có những em đã mất cảnh giác, gửi hình ảnh cho chúng và có những vụ án thì các đối tượng còn sử dụng những hình ảnh đoạn phim này để khai thác thương mại.

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) thảo luận tại phiên họp.

Như vụ án Bảo Anh cùng các đồng phạm tại Thành phố Hồ Chí Minh đã dụ dỗ các trẻ em nam tại Mỹ cởi bỏ quần áo và chuyển trực tiếp hình ảnh khiêu dâm về cho chúng và cho đến ngày bị bắt thì các đối tượng này đã đưa lên mạng hơn 700 album ảnh và hơn 1.300 phim khiêu dâm trẻ em, tất cả những người truy cập vào các địa chỉ này đều phải trả phí cho chúng.

"Có thể thấy rằng, xâm hại trẻ em trên môi trường mạng để lại hậu quả lớn hơn rất nhiều so với các vụ xâm hại ở ngoài xã hội. Nếu như các vụ xâm hại ở ngoài xã hội thì chỉ một vài người chứng kiến, nhưng nếu việc xâm hại bị đưa lên mạng thì hình ảnh xâm hại có thể theo các em suốt cuộc đời. Như vụ án xảy ra tại Đà Nẵng, với thủ đoạn đăng tin cần tuyển lao động với mức lương cao trên mạng xã hội, 5 đối tượng đã tiếp cận bé gái 15 tuổi tại căn hộ chúng thuê ở quận Sơn Trà, sau đó là cho tiền, dụ dỗ em biểu diễn tình dục và live stream phát trực tiếp trên mạng xã hội có thu phí và đã thu hút nhiều triệu người xem clip này" - đại biểu Nguyễn Thị Thủy minh chứng.

Cần phải trang bị cho trẻ các kiến thức, kỹ năng sử dụng mạng an toàn

Theo ý kiến của Bộ Công an, tại hội thảo trong 3 năm vừa qua, lực lượng công an đã phát hiện và xử lý 156 vụ xâm hại trẻ em trên môi trường mạng. Tuy nhiên, số liệu này chưa phản ánh thực sự bức tranh mà trẻ em bị lạm dụng, bị ảnh hưởng trên môi trường mạng. Luật Trẻ em năm 2016, Luật Tiếp cận thông tin năm 2016, Luật An toàn thông tin mạng năm 2018 đã có những quy định liên quan đến bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Chính phủ, các bộ, ngành cũng đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn thi hành luật.

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, những diễn biến phức tạp của tội phạm công nghệ cao khiến trẻ em ngày càng đứng trước nhiều nguy cơ xâm hại. "Có thể nói trẻ em rất thông minh, yêu thích công nghệ và thích khám phá những điều mới mẻ từ công nghệ. Song, trẻ lại quá non nớt trước thủ đoạn của những kẻ xấu trên mạng. Với tội phạm mạng, thậm chí ngồi ở trong nhà với cha mẹ và người thân trẻ vẫn có nguy cơ bị xâm hại" - đại biểu Hoàng Thị Hoa nói.

Trong khi đó công tác phòng, chống xâm hại trẻ em trên môi trường mạng còn có một số vấn đề cần lưu ý như các quy định pháp lý liên quan đến bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng còn thiếu và chưa đồng bộ, vai trò, hiệu quả chưa cao trong việc xử lý can thiệp của các cơ quan quản lý về truyền thông, cơ quan, tổ chức bảo vệ trẻ em và các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng của gia đình, của nhà trường và xã hội.

Toàn cảnh kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIV sáng 27/5.

Không ít phụ huynh trao cho trẻ một chiếc điện thoại thông minh nhưng không hướng dẫn trẻ cách thức sử dụng mạng an toàn, dẫn tới nguy cơ cao trẻ bị xâm hại. Vì quá lo lắng trước tác động xấu của môi trường mạng, nhiều phụ huynh lại cấm không cho con sử dụng hoặc có những phụ huynh áp dụng biện pháp theo dõi chặt chẽ hoạt động của con trên mạng thay vì dành thời gian thỏa đáng để hướng dẫn con sử dụng mạng an toàn. Chính những cách làm này đã khiến nhiều trẻ đóng lại cánh cửa sẻ chia với cha mẹ khi có vấn đề xảy ra trên mạng, trẻ cảm thấy bị theo dõi, thậm chí sẽ tìm đến các quán net để được sử dụng mạng.

Internet, mạng xã hội chứa đựng thông tin rất lớn và rất hữu ích đối với những ai biết khai thác nó. Theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy: Trong thời đại số, việc cấm trẻ em tham gia không gian mạng đã hạn chế cơ hội tiếp cận thông tin, tri thức của trẻ. Thay vào đó, cần phải trang bị cho trẻ các kiến thức, kỹ năng sử dụng mạng an toàn. 

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy cũng kiến nghị các bậc phụ huynh dành sự quan tâm thỏa đáng để hướng dẫn cho con sử dụng mạng an toàn và hướng cho con trở thành công dân có trách nhiệm trên mạng xã hội; Đồng thời kiến nghị Bộ Giáo dục đưa nội dung giảng dạy về an toàn trên môi trường mạng vào giờ học tin học; Kiến nghị Bộ Công an thông tin đầy đủ các phương thức, thủ đoạn của tội phạm này để trẻ em và gia đình đề cao cảnh giác, đồng thời đề nghị tăng cường các biện pháp nghiệp vụ để phòng ngừa, phát hiện từ sớm.

Từ thực tế nguy cơ trẻ em bị xâm hại trên mạng xã hội, đại biểu Hoàng Thị Hoa đề nghị Chính phủ cần phải xây dựng chiến lược, chương trình dài hạn về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng; tăng cường hợp tác quốc tế về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Phân công cụ thể cơ quan, đơn vị chủ trì ở Trung ương để quản lý các vấn đề liên quan đến sự an toàn của trẻ em trên môi trường mạng nhằm điều phối các bộ, ngành thúc đẩy hợp tác giữa các cơ quan của Chính phủ và khu vực tư nhân nhằm tăng cường bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng.

Đối với bộ, ngành, Bộ Thông tin và Truyền thông xây dựng bổ sung các văn bản, quy định pháp luật để đảm bảo có đủ hành lang pháp lý, quản lý chặt chẽ đối với hoạt động cung cấp dịch vụ Internet xuyên biên giới, hoạt động quảng cáo, hoạt động của các trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội liên quan đến trẻ em trên môi trường mạng. Bộ Giáo dục và Đào tạo bổ sung nhiệm vụ xây dựng chương trình, nội dung giáo dục, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng nhằm phù hợp với độ tuổi.

Phối hợp với các bộ như Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh... để có chương trình truyền thông giúp trẻ em có những kỹ năng sử dụng Internet an toàn và hiệu quả. Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, truyền thông xã hội nhà trường, gia đình để giúp các em nhận biết, cảnh báo các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ thông tin về nội dung không phù hợp với trẻ em.

Về phía các cơ quan truyền thông, không khuyến khích các nhà truyền thông thông tin các vụ việc xâm hại tình dục trẻ em. Đối với các doanh nghiệp công nghệ thông tin, tăng cường vai trò của các doanh nghiệp công nghệ thông tin trong truyền thông trong việc tạo dựng một môi trường mạng an toàn cho trẻ em.

 THẢO HƯƠNG